تغییرات به‌وجود آمده در نرخ ولادت و فوت باعث شده است که کشور‌های این بخش از دنیا چالش‌های زیادی را پشت‌سر گذاشته و پیش روی داشته باشند. غلبه بر این معضلات بیش از هرچیز، مستلزم توانمند‌سازی سالمندان و ارتقای حقوق آنهاست، به‌گونه‌ای که بتوانند بیش از پیش مشارکت فعالی در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی داشته باشند. به همین منظور، لازم است به ارتقای ظرفیت‌های ملی مرتبط با نیازهای سالمندان، ازجمله خدمات بهداشتی و سلامت توجه بیشتری شود. همچنین اطلاع‌رسانی در مورد مسائل مرتبط با سالمندان از قبیل ارتقای قابلیت دسترسی سالمندان به خدمات و امکانات در محیط و بهره‌برداری از تجارب آنها در راستای منافع جامعه - از طریق اشتغال و سایر شیوه‌های به‌کارگیری سالمندان- از اهمیت زیادی برخوردار است.برآوردهای سازمان ملل حاکی از آن است که تا سال2050 میلادی، جمعیت سالمندان کشور ایران به 26میلیون و 390هزار نفر افزایش می‌یابد؛ به عبارت دیگر تا 40سال آینده جمعیت افراد 60سال به بالا، حدود 24درصد از جمعیت ایران را تشکیل خواهد داد.
افزایش جمعیت سالمند به‌دلیل سالخورده شدن جمعیتی است که در سال‌های ابتدای دهه 60 به طرز فزاینده‌ای به کشور اضافه شده‌اند. متولدان این سال‌ها، با فرارسیدن دوران جوانی، باعث شده بودند جمعیت ایران به‌عنوان جوان‌ترین کشور نامگذاری شود و با سالخورده شدن آنها نیز در آینده تعادل هرم جمعیتی به شکل آشکاری به سمت سالخوردگی میل خواهد کرد.متولدین 5سال نخست دهه 60 در هر 5 سال هرم سنی ایران را به نفع خود تغییر داده‌اند. همانطور که روزهای اواخر دهه60 کشور با بحران مراکز پیش‌دبستانی و مهدکودک مواجه بود، در سال‌های دهه70 بحران فضاهای آموزشی و مدارس باعث تأسیس انواع مدارس نمونه دولتی و غیرانتفاعی و دو شیفته شدن مدارس دولتی شده و بارها نظام آموزش دستخوش تحول شد، همینطور در دهه80 کنکور و ورود به دانشگاه‌ها یک معضل بزرگ برای خانواده‌ها بود. در دهه90 نیز مشکل اشتغال و ازدواج این گروه سنی مطرح است، این روند ادامه دارد و همینطور در ادامه باید به فکر روزهای بازنشستگی متولدین دهه60 بود.بنابر شرایط و مقتضیات مربوطه و همچنین توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO) برای رویارویی با پدیده کهنسالی، برنامه‌های مرتبط با پیر شدن جمعیت بر 3 پایه اصلی استوار خواهد بود:
الف) سلامت: اگر عوامل خطر‌ساز (محیطی و فردی)، بیماری‌های مزمن و کاهش‌دهنده عملکرد در حد پایین نگه داشته شوند و از سویی عوامل حمایت‌کننده از سالمندان بالا نگه داشته شوند، افراد هم از زندگی طولانی‌تر و هم با کیفیت بالاتر لذت خواهند برد. آنها در سلامتی به سر خواهند برد و می‌توانند زندگی‌شان را همچنان‌که مسن‌تر می‌شوند کنترل کنند. در نتیجه تعداد کمتری از سالمندان به مراقبت‌های پزشکی و خدمات هزینه‌بر نیاز خواهند داشت.
ب) مشارکت: اگر بازار کار، استخدام، آموزش، برنامه‌ها و سیاست‌های بهداشتی و اجتماعی از مشارکت کامل سالمندان در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بهره ببرد و براساس حقوق اولیه انسانی آنها، از توانایی‌ها و نیازها و ترجیحات آنها حمایت شود، آنها می‌توانند سهم بزرگی در فعالیت‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی، چه دستمزدی چه غیر‌دستمزدی، داشته باشند.
ج) امنیت: اگر برنامه‌ها و سیاست‌هایی که برای حقوق و نیازهای امنیت اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی در نظر گرفته می‌شود، سراسر طول عمر را پوشش دهند و افراد سالمند مورد حمایت قرار گیرند. همچنین‌شأن و منزلت اجتماعی‌شان حفظ شود و در مقابل حوادث حمایت شوند، احساس امنیت خواهند کرد. خانواده‌ها و مؤسسات در تلاش برای حمایت از اعضای سالمندشان باید مورد حمایت دولت‌ها قرار بگیرند.
* کارشناس تحلیل‌گر مسائل جمعیتی
